The Development Process of Mahdi Belief in Shī‘a/Imāmiyya and Its Relationship with Mahdiship Understanding of Ahl al-Sunnah

Bu çalışmada Ehl-i sünnet ile Şîa arasında temel ihtilaflardan birisi olan Mehdîlik konusu, Şîa/İmâmiyye’nin gelişen ve değişen görüşleri temelinde incelenmiştir. imâmet merkezli anlayışının tam olarak aydınlığa kavuşturulması için bazı yerlerde sünnet’in anlayışına da temas edilmiştir. sünnet’te Şîa’da olduğu gibi itikadî bir mesele görülmemekle birlikte özellikle Şîa’nın görüşlerini tenkit etmek onların iddialarına cevap verme bağlamında konu ele alınırken Mehdî inancına yer verilmiştir. İnanç esaslarını nazariyesini merkezine alarak oluşturan Şîa, konusunu ekseninde açıklayarak onu haline getirmiştir. Bununla Şiî fırkalar, konusunda kendi aralarında görüş birliğinde değildirler. Bazı kaynaklar, iddiasını Hz. Ali’nin oğullarından Muhammed b. Hanefiyye’ye kadar götürerek bu meselenin baştan itibaren önemli olduğunu göstermeye çalışmışlardır. Oldukça erken sayılabilecek dönemde Hanefiyye’nin ölmediği, Medine’de Razva isimli dağda yaşadığı bunun beklenen (muntazar) iddia Hanefiyye iddiaları reddetmiş halde Keysâniyye’den bazıları onun Mehdîliğine inanmaya devam etmiştir. Zeydiyye fırkası, meselesini inanç esası görmezken İsmâliyye, İsmail’in ölmediğini gün dünyayı ıslah edeceğini söylemiştir. İmâmiyye Şîa’sı ise on ikinci imam kabul ettiği (el-Mehdî) Hasan’ın tekrar ortaya çıkacağına inanıp doğrultusunda nas bulma onları yorumlamak büyük gayret sarf İmâmiyye’ye göre yeryüzü açık veya gizli imamsız kalmayacağından Hasan, istediği kalıp zuhur edecektir. İmâmiyye, Resûlullah’ın (s.a.v.) kendisinden sonra iki halife geleceğine dair beyanını esas alıp imamların adedini ikiden ibaret görürken sünnet, ilgili hadiste geçen halifenin kâmil manada ifade edip halifelerin adedinde sınırlamaya gitmemiştir. diğer imamlar Mehdî’nin de Hüseyin’in soyundan olacağına inanarak Hasan el-Askerî’nin gelmesini beklemeyi zamanla mezhebin İmâmiyye’nin Gaybet-i kübra edilen devrede insanın hayatını ettirmesinin mümkün gösterme çabasında olmuştur. genel “Hz. beklemeye” inancının geçersiz belirtmiştir.